Tắc trách, thiếu hiểu biết hay vô tâm trong việc chi trả chế độ chính sách cho thân nhân liệt sỹ (Kỳ I)

        Từ nhiều năm nay, vấn đề thực hiện chế độ chính sách đối với thân nhân các liệt sỹ, người có công với cách mạng ở khắp nơi trong cả nước đã và đang xảy ra tình trạng chi trả thiếu minh bạch, thậm chí là sai phạm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của nhân dân đối với chính quyền và đặc biệt là sự bức xúc của thân nhân gia đình liệt sĩ - họ không cần sự ban ơn, cái họ cần là sự minh bạch, rõ ràng và đúng quy định.
 
KỲ I: Thân nhân, người thờ cúng liệt sỹ không cần sự ban ơn
Gia đình ông Nguyễn Văn Hùng, có địa chỉ tại số nhà 11, tổ 3, phường Nam Thanh, Thành phố Điện Biên Phủ có anh trai Nguyễn Văn Dần là liệt sỹ hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ năm 1972, được an táng tại nghĩa trang Tây Sơn, tỉnh Bình Định. Năm 2021, gia đình ông đã hoàn tất thủ tục và di chuyển mộ phần liệt sỹ về an táng tại Nghĩa trang xã Hòa Tiến, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Từ nhiều năm nay, cứ mỗi dịp Lễ, Tết, ngày giỗ hay ngày Thương binh liệt sỹ hàng năm, gia đình ông đều đến nghĩa trang thăm viếng anh trai và chăm sóc mộ phần. Ông chia sẻ: “Đối với các gia đình thương binh liệt sĩ, đã tham gia thực hiện nhiệm vụ giành độc lập cho đất nước thì đều không mong mỏi là đòi hỏi chế độ gì. Nhưng khi có chế độ hỗ trợ thăm viếng mộ liệt sỹ đối với người thờ cúng liệt sỹ thì mong rằng chế độ đó được thực hiện một cách rõ ràng, minh bạch và theo đúng quy định”

Phóng viên ANĐB trao đổi với ông Nguyễn Văn Hùng, số nhà 11, tổ 3, phường Nam Thanh, Thành phố Điện Biên Phủ
 
Cũng giống rất nhiều gia đình chính sách khác trên địa bàn tỉnh Điện Biên, mặc dù ông Hùng là cán bộ hưu trí, hiện đang sinh sống ở ngay trung tâm Thành phố Điện Biên Phủ, hàng năm gia đình ông vẫn được phòng LĐTB&XH Thành phố Điện Biên Phủ chi trả tiền trợ cấp thờ cúng liệt sỹ nhưng ông chưa bao giờ được bất cứ ai tuyên truyền, phổ biến quy định về việc ông được quyền lợi hỗ trợ tiền đi lại và tiền ăn khi đi thăm viếng mộ liệt sỹ. Câu chuyện chỉ bắt đầu từ năm 2021, sau khi gia đình ông tiến hành việc di chuyển mộ phần liệt sỹ từ Bình Định về Thái Bình thì mới được biết. Khi di chuyển hài cốt liệt sĩ từ Bình Định về Thái Bình, ông được Phòng LĐTB&XH huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định thanh toán tiền di chuyển hài cốt liệt sỹ; được Phòng LĐTB&XH huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình thanh toán tiền xây mộ liệt sỹ. Dịp 27/7/2022, sau khi ông về Hưng Hà thăm mộ liệt sỹ, ông có qua Phòng LĐTB&XH Thành phố đề nghị hỗ trợ tiền đi lại và tiền ăn cho việc thăm viếng thì được trả lời là chỉ được thanh toán một lượt đi hoặc về. Không đồng ý với câu trả lời này bởi trước đó ông đã nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật liên quan và hiểu rằng mức chi hỗ trợ cho việc thăm viếng mộ liệt sỹ đối với người thờ cúng liệt sỹ là 3.000đ/km/người cho cả chiều đi và chiều về.
Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Đào Mạnh Ngân (76 tuổi), hiện cư trú tại phường Khương Mai, quận Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội, ông có em trai Đào Mạnh Diêm là liệt sĩ hy sinh tại Mặt trận phía Nam năm 1972. Sau 47 năm miệt mài tìm kiếm, căn cứ vào kết quả giám định gen ADN năm 2019 gia đình ông Ngân đã được Cục người có công Bộ LĐTBXH xác định mộ phần liệt sĩ Đào Mạnh Diêm hy sinh tại điểm cao 1800, an táng tại Nghĩa trang 1516 (hang Toa Tàu), Cánh đồng Chum, Xiêng Khoảng (Lào) và đã được di chuyển về an táng tại Nghĩa trang quốc tế Việt - Lào, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Từ đó tới nay, năm nào gia đình ông Ngân cũng ít nhất 01 lần đến Nghĩa trang quốc tế Việt Lào, Anh Sơn, Nghệ An để thăm viếng mộ phần. Mỗi lần trở lại với ông và gia đình đều trào dâng sự xúc động, nghẹn ngào bởi tấm chân tình mà các đồng chí trong Ban quản lý nghĩa trang và những người mà gia đình ông quen biết ở nơi này dành cho ông, gia đình và cho anh linh người đã mất. Ông nói: Ngay sau khi gia đình ông đón nhận tin vui vào năm 2019, ông cùng gia đình đã vào thăm viếng mộ em trai mình tại Nghĩa trang quốc tế Việt Lào, Anh Sơn, Nghệ An. Tại đây, ông được chào đón như người thân trong gia đình, được bố trí chỗ ăn, nghỉ, được thanh toán tiền đi lại từ Hà Nội vào Anh Sơn, Nghệ An và ngược lại. Ông Ngân chia sẻ: Gia đình ông chuyển từ Điện Biên về Hà Nội từ cuối năm 2010. Từ đó tới giờ, đều đặn hàng năm ông và gia đình đều được Phòng LĐTB&XH Thành phố Hà Nội hỗ trợ tiền thờ cúng mỗi năm. Khi Nghị định 75/2021/NĐ-CP mới được ban hành, ông được thông báo tại cuộc họp tổ dân phố và cả bằng văn bản của phòng LĐTBXH Thành phố gửi về tận nhà nêu rõ về sự điều chỉnh đơn giá hỗ trợ tiền đi lại và tiền ăn khi đi thăm viếng mộ liệt sĩ từ mức 2.000đ/km/người (theo Thông tư 101/2018/TT-BTC) lên mức 3.000đ/km/người (theo Nghị định 75/2021/NĐ-CP). Tuy nhiên, từ khi áp dụng Nghị định 75/2021/NĐ-CP thì mức hỗ trợ thăm viếng mộ liệt sĩ không còn được như trước nữa. Mặc dù là quy định tăng mức hỗ trợ từ 2.000đ/km/người lên 3.000đ/km/người theo khoảng cách từ nơi cư trú đến nơi có mộ liệt sĩ nhưng ở quy định mới thân nhân liệt sĩ hoặc người thờ cúng liệt sĩ lại chỉ được hỗ trợ một lượt đi hoặc về. Ông làm phép tính đơn giản: Ví dụ khoảng cách từ nơi ông cư trú là Hà Nội đến nơi có mộ liệt sĩ ở Anh Sơn, Nghệ An là 600km. Áp dụng Thông tư 101/2018/TT-BTC thì cách tính sẽ là: 600km   x 2.000đ  x 02 lượt = 2.400.000đ. Áp dụng theo Nghị định 75/2021/NĐ-CP thì cách tính sẽ là: 600km  x  3.000đ  x 01 lượt = 1.800.000đ. Vậy nghĩa là Chính phủ điều chỉnh tăng về mặt hình thức những lại giảm về mặt chất. Thế thì chính sách an sinh xã hội của Nhà nước là đang bị thụt lùi chứ không phải là được nâng lên như hàng ngày các cơ quan báo, đài vẫn nói…
Trao đổi với cán bộ công tác tại Sở LĐTB&XH một số địa phương như Quảng Ninh, Nghệ An, Bắc Kạn, Hà Nội chúng tôi được biết: các địa phương này cũng đều áp dụng thanh toán hỗ trợ tiền đi lại và tiền ăn cho việc thăm viếng mộ liệt sĩ mỗi năm một lần được tính là 01 lượt đi hoặc về theo khoảng cách từ nơi cư trú đến nơi có mộ liệt sĩ.
Tiếp xúc với thân nhân, người thờ cúng liệt sỹ chúng tôi được biết: Họ chưa và không bao giờ đòi hỏi được đáp đền hay hỗ trợ gì. Với họ và người thân, được đóng góp sức người, sức của cho công cuộc bảo vệ Tổ quốc là hạnh phúc; được sống trong tự do, ấm no là điều tuyệt vời. Có điều, với đạo lý uống nước nhớ nguồn, với trách nhiệm và nghĩa tình sâu nặng, khi Đảng, Chính phủ, Nhà nước đặc biệt quan tâm với nhiều chủ trương, chính sách đối với thương bệnh binh, thân nhân liệt sĩ, gia đình chính sách, người có công trong điều kiện tốt nhất có thể như hiện nay thì họ mong chế độ chính sách đó đến được với người dân một cách nhanh chóng, thuận lợi, rõ ràng, minh bạch, đúng và đủ chứ không phải là sự ban ơn.
Tại sao lại có chuyện thân nhân, người thờ cúng liệt sỹ chỉ yêu cầu một điều tưởng chừng không có gì phải lăn tăn hay thắc mắc như vậy? Mời các đồng chí và các bạn cùng theo dõi kỳ 2 của bài viết với tựa đề: Lời giải nào cho việc thực hiện chế độ chính sách đối với gia đình Người có công?