Bản bi hùng ca của tù ngục

Bất cứ ai quan tâm, đọc, tìm hiểu và nghiên cứu về những đọa đày man rợ mà người Do Thái từng phải trải qua dưới gót sắt bạo tàn của chế độ Đức Quốc xã hẳn không ít thì nhiều cũng có lần tự hỏi: Vì sao chủng tộc ấy lại có thể cam chịu được tận cùng đớn đau và tủi nhục như vậy? Song, điều đó là không chính xác. Ít nhất, người Do Thái ở Ba Lan cũng đã từng có một lần vùng dậy phản kháng, để mong đòi lại phẩm giá của mình.

Những anh hùng của nỗi tuyệt vọng

Tại một quảng trường nhỏ ở thủ đô Warsawa của Ba Lan hiện nay, vẫn hiện hữu một tượng đài mang tên Đài tưởng niệm các anh hùng Ghetto (tiếng Ba Lan: Pomnik Bohaterow Getta). Nó nằm ở ngã tư nối bốn con đường: đường Anielewicza, đường Karmelicka, đường Lewartowskiego và đường Zamenhofa.

Nơi đó, ngày 19/4/1943, chính là nơi đã diễn ra cuộc đụng độ đầu tiên giữa những người tù Do Thái trong khu ổ chuột (Ghetto) với lính SS của Đức Quốc xã. Đó cũng là thời điểm bắt đầu của điều mà giới nghiên cứu lịch sử quốc tế gọi là Cuộc nổi dậy từ khu Ghetto Warsawa.

7h30 phút sáng 19/4/1943, lính SS được lệnh quét sạch các khu ghetto của người Do Thái trong thành phố Warsawa. Đó là điều tất yếu phải đến, mà hơn thế, đó còn là nhiệm vụ được trùm SS Heinrich Himmler đích thân ra lệnh. Nhiệm vụ ấy bắt buộc phải được hoàn thành, để trở thành một món quà chúc mừng sinh nhật dành cho Adolf Hitler vào hôm sau - 20/4. Hơn 10.000 lính SS xung trận, với sự hỗ trợ của xe tăng và pháo hạng nặng.

Song, một điều bất ngờ đã chờ đợi đoàn quân ấy, khi đón tiếp họ cũng là khoảng 1.000 chiến binh của một tổ chức kháng chiến Do Thái (ZOB), được xây dựng ngay trong cảnh đày đọa giam cầm. Họ cũng có súng - với số lượng rất hạn chế, và phải mua với chi phí cực kỳ cao cùng rất nhiều công sức vận chuyển.

Họ bổ sung cho sự thiếu hụt ấy bằng những loại vũ khí tự chế, như bom xăng "cocktail Molotov". Và họ được chắp cánh bằng cả lòng căm thù lẫn sự liều lĩnh của những kẻ không còn gì để mất, ngoài xiềng xích của chính mình.

Các chiến binh ZOB đánh bật cuộc tấn công đầu tiên. Bị thương vong không ít, lính SS bắt buộc phải rút lui, nhưng trở lại vào ngày 24/4, trong cơn giận dữ điên cuồng của những tên trùm phát-xít.

Quyền uy của Đệ tam đế chế bị thách thức, bởi những kẻ mà chế độ hắc ám ấy muốn diệt tuyệt. Đương nhiên, cuộc chiến này không thể có nhân nhượng, không thể có đàm phán, không thể có thỏa hiệp.

Kể từ thời điểm đó, những người Do Thái nổi dậy đã phải chống đỡ với một cuộc chiến tranh toàn diện đúng nghĩa, được thực thi bởi một trong những quân đội thiện chiến nhất mọi thời đại.

Phù điêu tại Đài tưởng niệm các anh hùng Ghetto.

Thà chết không cúi đầu

Phải đến ngày 16/5/1943, lính Đức Quốc xã mới có thể hoàn toàn kiểm soát các khu Ghetto. Chúng đặt thuốc nổ phá sập giáo đường Do Thái cuối cùng còn sót lại, và dồn tất cả những người sống sót lên đường đến trại tập trung Treblinka.

Ngay từ tháng 7/1942, mỗi ngày, đã có khoảng 6.000 người Do Thái bị bức phải chuyển từ khu Ghetto Warsawa tới địa danh ấy, nơi bất cứ ai cũng có đầy đủ lý do để tin rằng sự thuyên chuyển này đồng nghĩa với cái chết.

Không thể khác được. Kể từ lúc nước Đức Quốc xã nuốt chửng Ba Lan, chính thức mở màn cho Đệ nhị thế chiến, tình cảnh của những người Do Thái đã vô cùng thê thảm. Họ bị đuổi ra khỏi nhà. Họ bị dồn vào những khu vực "ổ chuột" được gọi là Ghetto ấy, nơi đến cả những tiện nghi sinh hoạt cơ bản nhất cũng không được bảo đảm.

Ba Lan là quốc gia đầu tiên phải nếm trải thứ luật pháp sắt máu của Đức Quốc xã trong các vấn đề về người Do Thái ở các vùng lãnh thổ phía đông bị chiếm đóng.

Các cấp cao nhất của Đức Quốc xã đều rất quan tâm đến "công tác" này. Thậm chí, nếu Hitler hay Himmler phải lo những việc khác, thì vẫn còn đó một Reinhard Heydrich - cánh tay phải của Himmler - vô cùng khát máu chịu trách nhiệm đôn đốc.

Mùa hè 1940, chính Heydrich và các nhân viên Gestapo dưới quyền y chịu trách nhiệm di dời 80.000 người "bình thường" khỏi chỗ ở, để "dọn sân" quây ghetto, dồn tất cả "bọn Do Thái" vào đó. Phía ngoài khu vực ấy là hàng rào thép gai, lúc nào cũng có lính SS lăm lăm súng lên đạn túc trực canh gác. Còn phía trong, người Do Thái có thể thoải mái chết đói hay chết bệnh.

Đến mùa hè năm 1942, Himmler bắt đầu nảy ra ý định "làm sạch" hoàn toàn thành phố Warsawa, bằng cách xóa sổ Ghetto và chuyển tất cả những người Do Thái tới Treblinka. ZOB thoát thai từ ý tưởng phi nhân tính đó, và các chiến sĩ ZOB cũng sẵn sàng hy sinh để chống lại quyết định đó.

Thực ra, từ ngày 18/1/1943, một nhóm lính SS tiến vào khu Ghetto để bắt người đã bị ZOB phục kích. Cũng đã có cả những sĩ quan Đức bị bắn chết. Và điều phải đến cuối cùng cũng đến, sau đó ba tháng.

Tất cả những người sống sót đều bị đày đến địa ngục Treblinka

Sự trả thù ngọt ngào

Một điều thú vị rất nên được nhắc đến, gắn liền với Đài tưởng niệm các anh hùng Ghetto ở Warsawa: Nó được thiết kế bởi kiến trúc sư Leon Suzin, và được xây dựng bằng chính những nguyên vật liệu mà Bộ trưởng Khí tài quân sự Đức Quốc xã Albert Speer đưa sang Ba Lan năm 1942, với dự định sẽ xây cất những công trình khác.

Ghetto Warsawa không phải là Stalingrad, cũng không thể trở thành một Stalingrad. Những người bảo vệ nó, đói khát và thiếu thốn gấp trăm lần những chiến sĩ Hồng quân Liên Xô, cũng hoàn toàn thua kém về các kỹ năng chiến trận đã chẳng thể làm được gì nhiều trước những toán lính SS vũ trang đến tận răng, dạn dày kinh nghiệm trận mạc và hành tiến rất có tổ chức.

Đại đa số những người Do Thái bị đày đọa phải trốn xuống các hầm trú ẩn bí mật, chỉ số ít những người có vũ khí ở lại chiến đấu. Họ không có tiếp tế, cũng không có đường lui. Họ chỉ có thể cố gắng bắt kẻ thù phải trả những cái giá đắt nhất có thể cho cái chết của mình.

Lính Đức hiểu rất rõ điều đó, và chẳng có lý do gì để vội vã. Trên đường tiến vào trung tâm khu ghetto, họ tàn sát tất cả những ai xuất hiện trong tầm ngắm đồng thời cho nổ tung từng căn nhà một, nhằm đảm bảo rằng không một họng súng du kích Do Thái nào còn chỗ trú ẩn. Pháo dập vào mọi khu vực khả nghi, và bánh xích xe tăng san tất cả thành bình địa.

Cuộc chiến đấu tiếp nối, với việc những người nổi dậy phải rút xuống các ống cống. Đến ngày 8/5, hầm trú ẩn của nhóm chỉ huy các tay súng ZOB rơi vào tay quân Đức. Cùng đường, nhóm lãnh đạo cuộc chiến đấu cùng nhau tự sát. Lúc đó, cái chết đối với họ đã chỉ còn là một sự giải thoát. Cái chết ấy bình yên và êm đềm hơn nghìn lần, so với viễn cảnh rơi vào nanh vuốt phát xít.

Từ 19/4 đến 16/5/1943, 300 lính Đức đã bỏ mạng trong cuộc đàn áp đó. Đổi lại, là hàng chục nghìn sinh mạng người Do Thái. Để rồi, đến bây giờ, ở Đài tưởng niệm dành cho họ vẫn còn tấm biển khắc dòng chữ: "Dành cho những người rơi vào một cuộc đấu tranh chưa từng có, và cho những anh hùng vì phẩm giá và tự do của người Do Thái, vì một Ba Lan tự do và vì sự nghiệp giải phóng nhân loại - Người Do Thái Ba Lan".