Các cây bút trẻ ở Trại sáng tác “Cây bút vàng 99”

Chiếc xe như chiến mã phi nước đại. Hai chúng tôi từ đầu đến chân nhuộm đỏ quạch bụi hồng. Theo kế hoạch, Thạch Thảo sẽ trở về thị xã Tuy Hoà báo tin mũi viết Xuân Phước ngày mai quay lại. Số đi viết cho Trại giam Xuân Phước kỳ này toàn những gương mặt trẻ, gọi là trẻ bởi còn sung sức mà thôi. Gồm: Nguyễn Ngọc Phú, Đoàn Xuân Tuyến, Vân Hạ, Hồng Lam, Nguyễn Minh Ngọc, Huỳnh Thạch Thảo... Tôi thì ở lại Tuy Hoà, Như Bình ở lại Nha Trang đi viết ký.

Lễ khai mạc Trại sáng tác truyện ngắn và ký Cây bút vàng năm 1999.

Cả tuần qua nhóm chúng tôi đi xuống huyện Sông Cầu, lên huyện Sông Hinh, ra Tuy Hoà lấy tài liệu. Cốt truyện viết về Kỷ vật của một người tù Côn Đảo đã hòm hòm. Còn ngày cuối cùng tôi theo Thạch Thảo lên Xuân Phước bởi nhớ mọi người và để biết cái trại giam với những tên tội phạm và tội danh của chúng mới nghe tên đã gai người.

Xuân Phước hiện ra trong một vùng thung thấp. Không khí oi ả và nặng. Những thân dừa, những tàu lá không còn xanh, vàng rực bởi nắng ngợp nơi này. Buổi tối, Xuân Phước vắng và buồn. Chúng tôi túm vào trò chuyện. Tôi bỏ chai rượu và gói thuốc lá “Con ngựa trắng” mà cô bạn gái của Huỳnh Thạch Thảo ở Phòng Văn hoá huyện Sông Cầu gửi làm quà. Và không quên thanh kẹo Chewirgum cho Vân Hạ.

Người nào cũng đều ấp ủ một đề tài để viết, chỉ mong nói được, chia sẻ được với các anh các chị đang âm thầm làm công việc quản giáo. Công việc tìm lại các cuộc đời đích thực mà những con người đến cả những kẻ chữ bẻ đôi cũng không biết kia đã đánh mất…

Sáng hôm sau, Phó giám thị Lê Tiến Mỹ chiêu đãi các nhà văn nhà báo trẻ món cháo trứng vịt lộn (bao gồm đỗ xanh, gạo tẻ nấu với trứng vịt lộn, với hành tươi kèm rau răm). Thực tình, ai cũng nhăn mặt vì chưa được ăn món độc chiêu, nhân nhẩn, này bao giờ.

Thấy chủ quý khách, mời nhiệt tình quá, nên vừa gắng ăn chúng tôi vừa phải khen khấn khoái là rất lạ và ngon. Anh Mỹ nói: “Cố mà chén, cháo chim cu. Bổ lắm đấy”. Đúng, nếu xét đơn thuần về độ đạm, chắc món cháo trứng vịt lộn này là thứ đồ cao lương mĩ vị nhất trần đời ở xứ Xuân Phước này.

Ở trại viết Cây bút vàng lần hai này, thật là nhiều kỷ niệm.

Nhớ lại hôm đầu tiên, tám người đi ô tô từ Hà Nội vào. Suốt dọc đường, bác Quách Xuân Hoà đầu bị đau như búa bổ, tôi cứ phải bóp trán cho bác suốt, xe chạy mãi tận Đà Nẵng, bác mới đỡ. Nhà văn Triệu Huấn, nhà văn Cao Tiến Lê thì nói: Mười năm nay mới có chuyến ngồi ôtô xa thế. Dọc đường, cánh viết trẻ có thêm vốn sống bởi các câu chuyện do hai bậc lão làng kể.

Nào là chuyện lấy phân trâu cho vào líp xe đạp thay mỡ bò thế mà cũng phóng qua được toạ độ lửa; rồi chuyện thời chiến tranh ở Quảng Bình gặp hai o dân quân vừa nổ súng bắn máy bay địch, vừa cãi nhau xoe xóe, chứ... cả xe cười ngặt nghẽo. Không biết chuyện các bác kể có thật? nhưng nhờ nó cái nóng, cái mỏi đường xa bay đi hết.

Tham gia trại viết “Cây bút vàng 99” lần ấy gồm hai mươi ba cây viết. Có các bác lớn tuổi: Giang Nam, Hồng Nhu, Triệu Huấn, Cao Duy Thảo,... có các bậc đàn anh Lê Nguyên Ngữ, Phan Cao Toại... còn lại đa số là cánh trẻ, các cây bút của miền Bắc và miền Trung trong đó. Người có thâm niên chút chút còn lại đa số mới vào nghề vài năm, tất cả đều hăng hái.

Vài người đã gặp qua cuộc họp mặt ở Hội nghị những người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ V, còn chỉ biết tên nhau qua tác phẩm. Rất ngạc nhiên và rất là mừng bởi không ai có hình dáng y đúc các nhân vật của mình. Sương Nguyệt Minh, Huỳnh Thạch Thảo khối người tưởng là gái. Vào trại, Nguyễn Hồng Lam, Ngọc Phú liền phạt vạ cà phê.

Khai mạc trại xong, hôm sau các hướng chia nhau đi thực tế. Tốp ngược ra Phú Yên là đông nhất, những mười bốn người. Bẩy người ở lại Tuy Hoà còn lại theo ôtô lên viết cho Trại giam Xuân Phước. Xuân Phước cách Tuy Hoà tám mươi cây số đường chim bay. Đường gập nghềnh, len giữa bạt ngàn đồi dốc và những dòng sông cạn đạch dòng, trơ ruột đá. Ai cũng phấn khởi vì chuyến đi thực tế, đều sẽ có lưng vốn đây. Về, kỳ này đóng cửa là viết liền.

Nhà văn Cẩm Hương, nhà báo Đoàn Xuân Tuyến và nhà văn Như Bình tại Trại sáng tác năm 1999.

Gần một tháng trời, trại viết qua đi mấy đỗi, nộp tác phẩm xong rồi, mới thở phào. Thôi thì cứ cho là tàm tạm, các cây bút trẻ đều cũng đã cố gắng hết mình. Trong số cánh trẻ Như Bình (lúc đấy chưa vào Hội Nhà văn Việt Năm) có truyện kí viết về nguyời phụ nữ giang hồ hoàn lương ở Nha Trang đoạt giải ba Cây bút vàng.

Mấy bác già như Hồng Nhu, Quý Thể... đều lưu luyến cánh trẻ chúng tôi khi chia tay với các bác. Các bác nói đi nhiều trại viết, có trại viết này bọn trẻ đáng yêu và đáng khen. Chả là chúng tôi “lao động” rất nghiêm túc. Biển bên cạnh, Nha Trang mùa này đẹp đến nao lòng. Thế mà không có thời gian cùng nhau thả bước trên bờ cát, giẫm chân lên những con sóng loi choi. Mấy đứa đều rỉ tai cố viết, đừng để các bậc đàn anh, đàn chú chê bai. Mới lại chúng tôi cũng muốn chứng tỏ mình.

Còn hai ngày nữa là bế mạc trại. Bài vở đã nộp rồi. Chút thời gian dành cho nhau. Sắp chia tay, số chị em miền Trung thì ở lại, còn một số theo ôtô ra Hà Nội. Tôi định tách đoàn ngược lên Tây Nguyên thăm cậu em hai ngày rồi sau đó xuống Quy Nhơn đi tàu ra Hà Nội. Chị Cẩm Hương cùng Như Bình và Nguyễn Thị Phước, sáng đi chợ Đầm, chiều lại đi chợ Đầm. Mà nào có mua được gì. Cứ xem văn sĩ đi chợ thì biết, mua toàn những thứ vật nhẹ hơn hồn.

Bên ngoài cách hai chục mét là biển. Sóng rì rào. Buồm trắng lênh đênh xa xa trên nền trời thẫm xanh. Thế mà mọi người đóng cửa ngồi hát với nhau. Bỏ cả cơm trưa.

Giọng Huỳnh Thạch Thảo ồ ề với bài Huế thương, nghe mà... hết cả thương luôn.

“Cắt nửa vầng trăng,
Tôi làm con đò nhỏ
Chặt đôi câu thơ, bẻ đôi câu thơ...”.

“Ca dao em và tôi”, mọi người yêu cầu Như Bình hát đi hát lại mấy lần. Không ngờ cô gái xinh đẹp, văn xiêu xiêu, thực thực lại có giọng hát chẳng kém gì ca sĩ. Nguyễn Hồng Lam thuộc mỗi bài “Bởi chúng mình thương”... ừ, mà lại hát nhái đi. Lạ, thơ, anh chàng xứ Nghệ này thuộc nhiều đến lạ lùng. Nghe Hồng Lam hát ề à, rề thườn thượt. Không thể tưởng tượng được đây lại là cây phóng sự có lối viết “ào ào” của Báo An ninh thế giới đang nổi đình nổi đám lúc bấy giờ.

Xuân Tuyến kể chuyện thật duyên. Phải chăng chất hài chảy cả vào các truyện, ký của cậu hả Tuyến tiếu lâm. Trần Duy Hiển mủm mỉm xinh như con gái thế mà có cái ghi chép: “Hai giờ làm hình sự” đọc muốn... đứt gân.

Chia tay, ai cũng buồn nhưng lại vui. Thật lạ, sau trại viết các trang viết của cánh trẻ biết nhau dạo ấy thấy đằm hơn, được hơn. Vui nhất là mỗi lần điện thoại, ai cũng hỏi nhau: “đã thêm cái nào chưa?”. Chẳng dám hứa điều gì chỉ biết cố gắng thôi, viết là không nói trước.

Thời gian thấm thoắt đã hơn 20 năm kể từ lần tham gia trại viết ngày ấy. Trong cái gió mùa Đông se lạnh Hà Nội sắp lại đón đợt rét mới, sáng nay bồi hồi tôi nhớ lại sau một gợi ý của nhà văn Như Bình. Giờ chị đã thành danh, Ủy viên BCH chi hội Nhà văn CAND, Thư ký tòa soạn ấn phẩm Văn nghệ Công an, một chuyên đề của Báo CAND.

Đồng chí Nguyễn Hồng Lam, Trần Duy Hiển đều trưởng thành trong công tác báo chí… Các nhà văn già tuổi bác tuổi chú hồi tham gia trại viết ngày ấy có người đã thành cố nhà văn, người đã nghỉ hưu… còn lại cánh trẻ đều đã thành danh, đều đang và từng đảm nhận các vị trí trọng trách trong nền báo chí, văn chương nước nhà.

Ngày khô lạnh lòng bỗng thấy thật thư thả khi nhớ lại một thời trẻ trung hào hển ở trại viết Cây bút vàng lần hai năm 1999 ở Nha Trang khi ấy…

Hà Nội, 1/2021