Người phụ nữ Nga là kiến trúc sư vũ trụ đầu tiên

Ở Liên hiệp sản xuất - khoa học "Energia", Galina Balashova được coi là một trong những nhân viên "bí mật" nhất. Những tài liệu về tiểu sử cá nhân của bà khá ít ỏi. Galina Balashova (họ thời con gái là Briukhova) sinh ra trong gia đình có bác là một kiến trúc sư nổi tiếng - Xergei Briukhov.

Tuổi thơ của bà trôi qua ở những thành phố ngoại vi Moscow - Lobna và Dmitrova. Mọi người trong gia đình bà rất thích môn vẽ. Từ thuở bé Galina đã vẽ rất đẹp và cha bà đã cho bà theo học họa sĩ Nicolai Polianinov.

Tốt nghiệp trung học, Galina thi đỗ vào Trường đại học kiến trúc Moscow, nơi các thầy dạy của bà là học trò của kiến trúc sư kiệt xuất Ivan Zholtovxki. Galina đã và vẫn cho rằng mình gắn bó nhiều với các thầy giáo này.

Năm 1955, sau khi tốt nghiệp đại học, bà được phân về làm việc tại Kuibyshev. Năm 1956, Galina lấy chồng là bạn học cùng lớp, Iuri Balashov, làm việc tại Phòng công trình đặc biệt số 1 - ông nghiên cứu lớp giữ nhiệt của các thiết bị hạ cánh.

Galina cùng chồng chuyển về Kaliningrad và theo yêu cầu của chồng, bà vào làm việc tại văn phòng kiến trúc sư trưởng. Dù ở đây có người giữ trọng trách lãnh đạo và tất nhiên là kiến trúc sư trưởng, nhưng Galina Balashova là kiến trúc sư duy nhất có bằng kiến trúc sư. Bà làm công việc sửa chữa các phân xưởng, toà nhà, kiến thiết thành phố và thậm chí thiết kế cảnh quan.

Tất nhiên, việc phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên của Trái đất, chuyến bay đầu tiên của con người vào vũ trụ và các thành tựu khác của Liên Xô trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ không thể không ảnh hưởng đến thiết kế công nghiệp và đồ họa.

Đã xuất hiện về nguyên tắc những nhiệm vụ mới, mà việc giải quyết chúng không thể không có sự tham gia của các kiến trúc sư và các chuyên gia về khoa học lao động. Và Galina Balashova, cách đó không lâu còn thiết kế các công xưởng sản xuất, đã trở thành kiến trúc sư không gian.

Galina Balashova làm công việc thiết kế không gian của các thiết bị vũ trụ một cách tự nguyện. Không chính thức và không lương. Về mặt hình thức, bà được liệt vào danh sách kỹ sư bố trí nội thất máy móc và trang bị của các hệ thống tàu khác nhau.

Như chính Galina Balashova thừa nhận, bà được giao bắt đầu làm việc ngay từ những tàu "Liên hợp" đầu tiên. Bà đã làm cái được gọi là sắp xếp sinh hoạt - triển khai kỹ thuật và kiến trúc các khoang để làm việc và nghỉ ngơi của các phi hành gia - cho trạm "Hòa bình".

Galina và thiết kế đầu tiên của bà.

Làm cho phù hợp với con người

Vòng xoáy thực sự của số phận kiến trúc sư không gian Galina Balashova đã đến vào năm 1963, sau chuyến bay của con tàu "Phương Đông".

Chuyến bay kéo dài không quá một ngày đêm nên người ta đã quyết định không nghĩ đến sự tiện nghi. Con tàu hạ cánh có đường kính hơn 2 mét một chút, và thậm chí không thể đứng lên ở trong đó được.

Ngay từ đầu ngăn "sống" chỉ là chỗ "khổ hạnh", đến nỗi Xergei Pavlovich Corolev phải thốt lên: "Con người không thể bay vào vũ trụ trong nhà vệ sinh!".

Ông giao cho các kỹ sư của mình thiết kế khoang phụ cho phi công sinh hoạt. Ngay sau đó người ta trình lên tổng công trình sư bản thiết kế, trong đó vẽ hai phía cửa ló lắp đặt các dụng cụ đo đạc, thiết bị điều khiển và các thiết bị khác nhau.

Thoáng nhìn qua bản thiết kế được hoàn chỉnh, Galina Balashova hiểu rằng Corolev không tán thành thiết kế của khoang này, hơn nữa các dụng cụ và trang bị công trình đều tập trung vào hai hộp được sơn màu đỏ sặc sỡ.

Linh cảm của Galina đã không nhầm. Corolev, như người ta truyền đạt lại với bà, "giận dữ đáng sợ" và hứa sẽ đuổi cả đội ngũ kỹ sư nếu sau một tuần không làm xong dự án "phù hợp với con người".

Ban lãnh đạo coi việc giải quyết các nhiệm vụ công trình là chủ yếu, lại cho rằng việc phê bình của tổng công trình sư là do ông không hài lòng với vẻ bề ngoài của các hộp này. Họ đã quyết định khẩn cấp tìm ra một họa sĩ có khả năng làm không gian có người ở trở nên "đẹp hơn".

Tiếc rằng không ai có thể hiểu không gian sống cần do kiến trúc sư đảm nhận. Cả lãnh đạo phòng thiết kế, một kỹ sư tài năng, phi công vũ trụ tương lai Conxtantin Pheoctistov cũng không hiểu điều này. Nhưng chính ông đã giao cho Balashova thiết kế nội thất của tàu "Liên hợp" mới.

Vào ngày thứ hai các phác họa của Balashova được trình lên Corolev. Ông rất thích bản phác thảo sơ lược này, và sau một tuần bản thiết kế hoàn chỉnh đã sẵn sàng. Theo đề nghị của Xergei Corolev, đồ gỗ trong khoang được thực hiện theo phong cách những năm 1960.

Sau này, mọi mô đun quĩ đạo "Liên hợp" đều duy trì nguyên tắc tiện lợi trong thiết kế. Chức năng, dĩ nhiên, đứng thứ nhất. Vì thế, Galina Balashova không chỉ làm các phác họa, mà còn thảo luận từng chi tiết với các chuyên gia, chứng minh các phác họa của mình bằng một số lượng lớn các phép tính có thể. Bà buộc phải tính đến các nguyên tắc thiết kế không gian và nắm vững các khối lượng kiến thức công trình lớn.

Sử dụng những chất liệu đặc biệt

Đầu năm 1964, Corolev muốn làm khoang sinh hoạt hiện đại hơn. Galina Balashova chuẩn bị thiết kế mới hoàn thiện hơn và được tổng công trình sư phê duyệt. Chỉ có điều toàn bộ lớp vỏ và cấu trúc bên trong là kim loại, điều này là mối nguy hiểm không nhỏ đối với con người ở trong trạng thái không trọng lượng.

Như Galina Balash nhớ lại, bà cùng các nhà vật liệu học - cũng là những người ở văn phòng - may mắn tìm được loại vật liệu sợi tuyết và sợi tổng hợp capron. Chúng mềm mại và giống như "băng keo" hiện nay.

Ngoài ra, sử dụng uy tín của Corolev, họ đã đến nhà máy chuyên may bộ đồ đi săn mới cho Tổng Bí thư lúc bấy giờ là Khrusev. Chiếc áo khoác y phục được may từ vải dạ có sọc màu xanh. Tất nhiên, nó không bị cháy, không độc hại, mềm mại và nhiều sợi tơ.

Ngoài sự đặc biệt của nguyên liệu, Galina còn quan tâm đến màu sắc: ở trạng thái không trọng lượng, định hướng rất phức tạp, phi hành gia cần nhận biết đâu là trần, đâu là sàn, có nghĩa không nhầm lẫn phía trên và bên dưới.

Bởi vậy trong tất cả các tàu "Liên hợp", còn sau này là trạm "Hoà bình", phía bên trên là màu trắng hay vàng, còn sàn màu xanh. Thêm vào đó, màu xanh không làm sai lệch hay có vẻ đen hoặc tối màu khi chụp ảnh hay quay phim.

Trong đó Balashova không chỉ vẽ nội thất, mà còn làm các tính toán công trình phù hợp, thảo luận các cấu hình và các kích thước với các công trình sư.

Cũng trong năm đó Galina được nhận cương vị kỹ sư tại phòng thiết kế chế tạo tàu quĩ đạo mặt trăng. Bà thiết kế nội thất khoang sinh hoạt - tay vịn, bảng điều khiển, chấn song thông gió, bố trí trang thiết bị và dụng cụ điều khiển. Lúc này các công trình sư đã bắt đầu hiểu tầm quan trọng công việc của bà và chia sẻ mọi ý tưởng của mình với bà.

Nếu Galina đã nói rằng bà có thể đem lại cho giải pháp công trình "hình dạng thân thiện với con người", thì công việc sẽ tiếp tục. Trong dự án mặt trăng, Balashova muốn, như bà tự nói, "thể hiện tính không trọng lượng trong nội thất".

"Liên hợp" - "Apollo"

Galina Andreevna Balashova là nhà thiết kế duy nhất tham gia vào việc xây dựng tất cả các con tàu vũ trụ của Liên Xô. Từ "Liên hợp", trạm quỹ đạo "Chào mừng" và "Hoà bình" đến tàu con thoi "Buran", tàu quỹ đạo mặt trăng.

Bà còn thiết kế cả biểu tượng vũ trụ: gần 40 cờ hiệu dành cho các tàu vũ trụ "Liên hợp", "Tiến bộ", các trạm "Chào mừng-6" "Chào mừng-7", các chuyến bay vũ trụ quốc tế: "Liên Xô - Pháp, Liên Xô - Ấn Độ, Liên Xô - Nhật bản, Liên Xô - Hungaria. Biểu trưng của chương trình "Liên hợp - Apollo" và huy hiệu lưu niệm nhân kỷ niệm lần thứ 25 ngày phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên của Trái đất cũng đều do Galina Balashova thiết kế.

Bà không thích nhắc lại phần thưởng mà bà được nhận khi thiết kế biểu trưng "Liên hợp - Apollo" trị giá 84 rúp, mặc dù chỉ riêng tiền bản quyền tính bằng ngoại tệ cứng theo thời giá của Liên Xô hơn 40 năm trước phải gồm nhiều con số 0 đằng sau.

Trong những năm 1971- 1975, Galina Balashova tham gia xây dựng con tàu "Liên hợp-19" theo chương trình "Liên hợp - Apollo", bà là người thiết kế khoang quỹ đạo của "Liên hợp".

Nếu như ở "Apollo" chỗ tựa là các móc kim loại, chẳng hạn, để cố định giày, phi công phải ngồi xuống sàn, đế giày có lỗ người ta gài móc vào lỗ đó, rồi sau đó gài móc vào lỗ dưới sàn - như vậy phi công được cố định tại chỗ.

Còn trong "Liên hợp", tất cả đều được cố định bằng vật liệu mềm. Vải tuyết được gắn vào đi văng, phần móc khoá được đính vào quần. Khoá này rất chắc chắn. Đến nỗi có những trường hợp phi công "trôi ra" khỏi quần, nhưng bị giữ lại ở thắt lưng nhờ dây thun. Sau này người ta làm thắt lưng bằng vật liệu như ở trong máy bay.

Hệ thống gia cố như vậy trong thiết kế chung của "Liên hợp" khiến người Mỹ ngạc nhiên - khi "bơi" vào khoang của Liên Xô, họ thốt lên; "Ôi, chỗ các bạn đúng là một trường quay truyền hình!". Thiết kế của "Liên hợp" nhận giải thưởng lớn cho những nhà nghiên cứu vật liệu, nhưng Balashova đã bị lờ đi như "truyền thống" đã hình thành từ trước.

Tất nhiên, có những thiếu sót, cũng như mọi quyết định thành công, sau đó được bàn thảo cùng các phi hành gia. Nhận xét từ phía họ thật khác nhau. Chẳng hạn, khi thảo luận chuyến bay trên trạm quỹ đạo "Chào mừng" năm 1974, các phi hành gia phàn nàn rằng họ bị mất chiếc kéo.

Chẳng hiểu nó trôi về phía nào và họ lúc nào cũng phải cẩn thận vì chiếc kéo có thể bất ngờ xuất hiện và làm họ bị thương. Trong những ngày đầu tiên của chuyến bay trên trạm, các thành viên phi hành đoàn bị lạnh. Rồi họ phàn nàn không đủ giấy vệ sinh ẩm, rồi máy hút mùi hoạt động kém.

Để bảo vệ tóc khỏi bụi phải đội mũ nồi mỏng, phải lắp các lưới bảo vệ cho các bảng điều khiển - bởi khi di chuyển quanh trạm có thể lỡ chạm vào phím nào đó, hoặc chạm công tắc. Cũng như đòi hỏi phải giảm số góc nhọn trong khoang sinh hoạt.

Khắp trạm "Hoà bình" phải có thiết bị cố định tài liệu, và để thực hiện các bài tập thể chất, phi công mong muốn có kèm theo nhạc. Cũng như họ muốn có góc riêng tư để có thể gìn giữ ảnh người thân, các bức tranh. Và Balashova cho rằng mình đã đạt được điều này: trên trạm quỹ đạo "Hoà bình" bà đã may mắn thiết kế và bảo vệ được sự cần thiết phải có ngăn riêng tư.

Chiếc đinh vàng

Galina đã trang trí nội thất của các tàu vũ trụ bằng các tranh phong cảnh vẽ bằng màu nước của mình. Chín bức vẽ của bà đã bay vào vũ trụ, nhưng chúng đã không quay trở về.

Các phi hành gia trở về Trái đất trên các thiết bị hạ cánh, khoang quỹ đạo - nơi họ đã sống và làm việc - đã bị cháy khi đi qua các lớp khí quyển dày đặc. Cả các tranh phong cảnh của Galina cũng bị cháy.

Điều này hoàn toàn không làm bà buồn phiền bởi các bức vẽ đã hoàn thành nhiệm vụ ứng dụng của mình: chúng đã được sử dụng để tạo nên "sự ấm cúng của trái đất". Tiếc rằng sau cái chết trong năm 1966 của Xergei Corolov, người ủng hộ những phong cảnh trái đất trong vũ trụ, người ta đã quyết định từ bỏ chúng.

Tất nhiên, không ai biết về Galina Balashva "bí mật". Người ta thậm chí không cho phép bà ký vào các dự án. Mãi nhiều năm sau Galina mới biết giải thưởng cho các nhà nghiên cứu vật liệu đã được phía Mỹ của dự án "Liên hợp - Apollo" trao tặng.

Điều duy nhất an ủi Galina Balashova là bà cho rằng mình đã có một công việc tốt nhất. Mặc dù mọi vinh quang bị giành hết, nhưng Galina nhớ lại: "Công việc rất thú vị, dù nó rất nhiều nhưng không có ai quấy rầy tôi làm việc. Và đó là điều tuyệt vời nhất"

Sự nổi tiếng đã đến với Galina Balashova cách đây không lâu. Mấy năm trước đó tại nhà kiến trúc sư có một triển lãm nhỏ, ở đó có trưng bày các bức vẽ màu nước của Galina. Ngay sau đó kiến trúc sư người Đức Philipp Meuser đã tìm kiếm bà.

Ông đã tổ chức cuộc triển lãm ở Frankfurt dành cho bà. Ông cũng xuất bản cuốn sách "Galina Balashova: Kiến trúc sư của chương trình các chuyến bay vũ trụ". Trong cuốn sách tác giả viết: "Galina Balashova đã mang nhiều cảm xúc vào thế giới công nghệ cao của các tên lửa, trạm thí nghiệm, các thiết bị với khát khao hướng tới cái đẹp và sự hài hoà. Nhờ tài năng của bà, lịch sử kiến trúc được phong phú hơn bởi một hướng mới - kiến trúc vũ trụ học".

Tại Đức, Balashova được trao giải thưởng "Chiếc đinh vàng" và bằng danh dự, cũng như quyết định phong tặng danh hiệu Thành viên danh dự Câu lạc bộ giám đốc nghệ thuật Đức năm 2015, trong đó trên bằng danh dự có ghi: "Tặng cho kiến trúc sư đã đạt được nhiều ngôi sao nhất bằng sự sáng tạo của mình".

Ở nước Nga người ta đã làm phim "Kiến trúc sư không gian vũ trụ Galina Balashova" về người phụ nữ không đáng bị lãng quên này. Dù phim ra sau tất cả mọi danh dự dành cho người phụ nữ xuất sắc này ở Đức, nhưng Galina Balashova vẫn hạnh phúc bởi, như bà nói, "không ai cản trở suy nghĩ tích cực của bà và bà đã có đủ thời gian".