Những người thu lợi khổng lồ từ vaccine phòng COVID-19

Đầu tư công - thu lợi riêng

Theo công bố mới nhất đưa ra ngày 20-5 của Liên minh Vaccine cho tất cả mọi người, ít nhất đã có 9 tỷ phú mới nổi kể từ khi đại dịch COVID-19 xảy ra. Những người này giàu lên nhờ vào lợi nhuận kếch xù của các hãng dược lớn sở hữu độc quyền vaccine phòng COVID-19.

“Cuộc khủng hoảng sức khỏe đã không biến thành một cuộc khủng hoảng kinh tế cho tất cả mọi người. Vaccince phòng COVID-19 đã giúp ít nhất 9 người trở thành tỷ phú. Trong số đó, chúng tôi đặc biệt tìm thấy Giám đốc điều hành người Pháp của Moderna, Stephen Bansell”, báo cáo của Liên minh Vaccine cho tất cả mọi người có đoạn viết và nhấn mạnh: “Tổng tài sản ròng của 9 tỷ phú mới nổi lên đến 19,3 tỷ USD, nhiều gấp 1,3 lần số tiền cần thiết để tiêm ngừa cho toàn bộ dân số các quốc gia thu nhập thấp nhất. Chiếm 10% dân số thế giới nhưng những quốc gia này chỉ mới nhận được 0,2% nguồn cung vaccine toàn cầu, do sự thiếu hụt vaccine trầm trọng”.

Vaccine phòng COVID-19 của Moderna được nhiều quốc gia cấp phép lưu hành.

Hãng tin AP cho hay, đây là báo cáo được đưa ra trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh về y tế toàn cầu của các nhà lãnh đạo G20. Các thành viên chủ chốt của G20 nhóm họp vào ngày 21-5, bao gồm Anh và Đức, đang cản trở những nỗ lực thúc đẩy nguồn cung vaccine thông qua việc chấm dứt bảo hộ độc quyền sản xuất vaccine, trong bối cảnh COVID-19 tiếp tục gây chết chóc kinh hoàng ở Ấn Độ và Nepal, nơi mới chỉ tiêm chủng được một phần nhỏ dân số.

Trong khi đó, khối tài sản của 8 tỷ phú hiện tại, với danh mục đầu tư rộng khắp các tập đoàn dược đang sản xuất vaccine phòng COVID-19, cũng đã tăng thêm 32,2 tỷ USD, đủ để tiêm chủng đầy đủ cho toàn bộ dân số Ấn Độ. Liên minh Vaccine cho tất cả mọi người với thành viên bao gồm Global Justice Now, Oxfam và UNAIDS, đã phân tích dữ liệu danh sách tỷ phú của tạp chí Forbes và chỉ ra một nhóm nhỏ đếm trên đầu ngón tay những người thu lợi khổng lồ từ vaccine do nguồn ngân sách công đầu tư.

Bà Anna Marriott, Quản lý chính sách y tế của Oxfam nói: “Đây là minh chứng cho thất bại của nhân loại trong việc kiểm soát con virus quái ác này, khi chúng ta nhanh chóng tạo ra những tỷ phú vaccine mới nhưng lại không thể tiêm chủng cho hàng tỷ người đang vô cùng cần cảm giác được an toàn. Những tỷ phú này là chủ nhân của khối lợi nhuận khổng lồ mà các hãng dược lớn đang thu được từ việc nắm giữ độc quyền vaccine. Vaccine phòng COVID-19 được đầu tư từ tiền ngân sách công nên trước hết phải là tài sản công, không phải một cơ hội kiếm lời của một số ít người. Chúng ta cần phải khẩn cấp chấm dứt sở hữu độc quyền để nhân rộng sản xuất vaccine, giảm giá thành và triển khai tiêm chủng cho toàn thế giới”.

Lý giải thêm về hiện tượng này, bà Heidi Chow, Quản lý cấp cao về chính sách và chiến dịch của Global Justice Now chỉ rõ: “Trong khi Ấn Độ có hàng nghìn người chết mỗi ngày, thật khó để chấp nhận rằng Anh, Đức và nhiều quốc gia khác muốn đặt lợi ích của các tỷ phú sở hữu các tập đoàn dược lớn lên trước nhu cầu khẩn thiết của hàng triệu người. Chúng ta đang có những loại vaccine hiệu quả cao, được phát minh nhờ số tiền thuế khổng lồ của người dân. Thật không công bằng khi một số cá nhân đang thu lợi từ vaccine, trong khi hàng trăm triệu người phải đối mặt với làn sóng thứ hai và thứ ba mà hoàn toàn không được bảo vệ. Điều này tố cáo một số chính phủ đã phản bội người dân, cho phép một số ít người làm việc cho các hãng dược trở thành tỷ phú, trên những đồng thuế do người dân đóng góp để chấm dứt đại dịch”.

Còn bà Winnie Byanyima, Giám đốc điều hành UNAIDS, cho biết: “Trong khi các công ty thu được lợi nhuận khổng lồ từ vaccine phòng COVID-19 và từ chối chia sẻ khoa học và công nghệ của họ để tăng nguồn cung vaccine toàn cầu, thế giới đang tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ các biến thể mới có thể vô hiệu hóa vaccine và đẩy nhân loại vào vòng hiểm nguy một lần nữa. Chúng ta đã phải trả một cái giá khủng khiếp bằng tính mạng con người cho đại dịch. Việc lợi nhuận tiếp tục được đặt lên trên sinh mạng là điều đáng lên án”.

Được biết, hồi đầu tháng, Mỹ đã lên tiếng ủng hộ đề xuất của Nam Phi và Ấn Độ tại cuộc họp của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) về việc dỡ bỏ tạm thời bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với vaccine phòng COVID-19. Động thái này nhận được sự ủng hộ của hơn 100 quốc gia đang phát triển. Ủy ban châu Âu hôm 19-5 cũng tuyên bố rằng Liên minh châu Âu sẽ "mang tính xây dựng" trong WTO và sẽ đánh giá việc dỡ bỏ các bằng sáng chế cho vaccine phòng COVID-19 mà Washington mong muốn nhưng trước tiên sẽ đề xuất các biện pháp để tăng tốc sản xuất.

Những con số khổng lồ

Thực tế, các tỷ phú vaccine nổi lên khi cổ phiếu của các công ty dược tăng mạnh, với kỳ vọng về những khoản lợi nhuận lớn thu được từ độc quyền vaccine phòng COVID-19. Liên minh Vaccine cho tất cả mọi người cảnh báo rằng sự độc quyền này cho phép các tập đoàn dược kiểm soát hoàn toàn nguồn cung và giá vaccine, đẩy lợi nhuận của họ lên cao trong khi tạo thêm khó khăn cho các nước nghèo tìm kiếm đủ số vaccine cho người dân. Đứng đầu danh sách các tỷ phú mới nổi từ vaccine COVID là các Giám đốc điều hành của Moderna và BioNTech, với khối tài sản trên 4 tỷ USD.

CEO và là chủ sở hữu 9% của Moderna, ông Stephane Bancel - doanh nhân tỷ phú người Pháp đã có mức tổng tài sản là 4,3 tỷ USD.

Cụ thể, Giám đốc điều hành (CEO) và là chủ sở hữu 9% của Công ty Công nghệ sinh học Mỹ Moderna, ông Stephane Bancel (SN 1972) - doanh nhân tỷ phú người Pháp đã có mức tổng tài sản là 4,3 tỷ USD (giàu nhất trong số 9 đại gia mới nổi nhờ vaccine COVID-19).

Stephen Bancel sinh ra ở Pháp và lấy bằng thạc sĩ kỹ thuật tại Centrale Supélec thuộc Đại học Paris-Saclay và Đại học Minnesota; rồi tiếp tục lấy bằng MBA tại Đại học Harvard. Ông từng là Giám đốc kinh doanh tại Công ty Eli Lill của Bỉ và đến năm 2007 thì trở thành Giám đốc điều hành của công ty chẩn đoán BioMérieux của Pháp. Gia nhập Moderna cách đây 10 năm, Stephen Bancel nhanh chóng trở thành CEO và nhờ có vaccine COVID-19 mà 9% cổ phần của ông ở hãng này trở nên trị giá hơn 1 tỷ USD.

Trong khi đó, tổng trị giá số tài sản của Giám đốc điều hành và đồng sáng lập BioNotech, ông Ugur Sahin hiện cũng ở mức 4 tỷ USD. Hãng tin CNN cho biết, gia đình của Ugur Sahin gốc Thổ Nhĩ Kỳ nhưng sinh sống ở Đức. Bản thân Ugur Sahin là một bác sĩ ung thư giỏi, nổi tiếng trên thế giới và chính ông cùng vợ đã giúp phát triển một trong những loại vaccine chính thống chống lại virus SARS-CoV-2. Ugur Sahin bắt đầu tham gia vào các hoạt động kinh doanh, đồng sáng lập 2 công ty dược phẩm với người vợ Ozlem Tureci (cũng là nhà nghiên cứu miễn dịch học hàng đầu) vào năm 2001 và 2008.

Công ty thứ hai trong số này chính là BioNTech - nơi cùng với Pfizer Inc phát triển vaccine COVID-19 từ giữa năm 2020. Nhờ sự gia tăng giá trị của công ty, Ugur Sahin và Ozlem Tureci đã trở thành những người Đức gốc Thổ Nhĩ Kỳ đầu tiên trong danh sách 100 người giàu nhất nước Đức. Đến tháng 1 năm nay, Forbes ước tính giá trị tài sản ròng của Ugur Sahin và vợ Ozlem Tureci là 7,4 tỷ USD. Thông tin từ hãng AP cho hay, Công ty BioNTech, có trụ sở tại Mainz, Đức và thường tập trung vào việc phát triển, sản xuất các liệu pháp miễn dịch tích cực cho một phương pháp tiếp cận cụ thể đối với bệnh nhân để điều trị ung thư cùng các bệnh nghiêm trọng khác...

Ngoài ra, danh sách các tỷ phú mới nổi nhờ vaccine COVID-19 cũng có tên của hai nhà đầu tư sáng lập ra Moderna và Chủ tịch của công ty, Giám đốc điều hành của một công ty sở hữu thỏa thuận sản xuất và đóng gói vaccine Moderna, bất chấp thực tế phần lớn nguồn tài trợ cho vaccine Moderna là do người nộp thuế chi trả. 3 tỷ phú mới nổi còn lại là đồng sáng lập của công ty vaccine CanSino Biologics của Trung Quốc. Đứng đầu nhóm 3 người này là Zhu Tao - đồng sáng lập và phụ trách chính về khoa học tại CanSino Biologics với số tài sản gia tăng 1,3 tỷ USD.

Zhu Tao là người chịu trách nhiệm chính trong việc nghiên cứu vaccine COVID-19 của công ty này. Tiếp đó là Qiu Dongxu, đồng sáng lập và Phó Chủ tịch cấp cao tại CanSino Biologics với tổng trị giá số tài sản tăng 1,2 tỷ USD. Mao Huinhoa- đồng sáng lập và Phó Chủ tịch cấp cao tại CanSino Biologics đứng vị trí thứ 3 với số tài sản gia tăng 1 tỷ USD.

Công ty CanSino Biologics được thành lập vào năm 2009 tại Thiên Tân bởi Yu Xuefeng, Zhu Tao, Qiu Dongxu và Helen Mao Huihua. Tháng 7-2018, công ty này đã nộp đơn đăng ký niêm yết trên Sở Giao dịch chứng khoán Hong Kong và chính thức ra mắt vào ngày 28-3-2019 với mức tăng 59%, mức tăng giao dịch trong ngày đầu tiên cao nhất ở Hong Kong kể từ năm 2017. Tháng 8-2020, CanSino Biologics đã hoàn thành đợt chào bán thứ cấp trên thị trường STAR của Sở Giao dịch chứng khoán Thượng Hải, nơi đã huy động được 5,2 tỷ nhân dân tệ (tương đương 750 triệu USD).

Hiện CanSino Biologics có một danh mục vaccine đang được nghiên cứu bao gồm Ad5-EBOV để ngăn ngừa Ebola và Ad5-nCoV cho COVID-19. Công ty trước đây đã hợp tác với Hội đồng Nghiên cứu quốc gia Canada (NRC) về việc phát triển vaccine. Hai bên bắt đầu hợp tác vào năm 2013 và sau đó cùng phát triển vaccine Ebola. AD5-nCOV, có tên thương mại là Convidecia, là vaccine COVID-19 một liều.

Forbes ước tính cặp vợ chồng nhà khoa học Ugur Sahin và Ozlem Tureci có tổng tài sản hiện giờ là 7,4 tỷ USD.

Kể từ cuối năm 2020, CanSino Biologics đã được thử nghiệm giai đoạn III ở Argentina, Chile, Mexico, Pakistan, Nga và Arab Saudi với 40.000 người tham gia. Tháng 2 vừa qua, dữ liệu toàn cầu từ các thử nghiệm giai đoạn III cho thấy vaccine này có hiệu quả 65,7% trong việc ngăn ngừa các triệu chứng vừa phải của COVID-19 và 91% hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh nặng - tương tự như Ad26.COV2.S của Johnson Johnson.

Các nhà phân tích cho rằng, chế độ liều đơn và yêu cầu bảo quản trong tủ lạnh thông thường (từ 2 đến 8°C) có thể giúp Convidecia trở thành một lựa chọn vaccine thuận lợi cho nhiều quốc gia. Hiện Convidecia được phép sử dụng ở Trung Quốc, Mexico, Pakistan, Hungary và Chile. Năng lực sản xuất Convidecia của CanSino Biologics dự kiến đạt 500 triệu liều vào năm 2021 với việc sản xuất trực tiếp tại Trung Quốc, Malaysia, Mexico và Pakistan.

Chưa hết, ngoài 9 tỷ phú mới nổi còn có 8 tỷ phú với mức tài sản gia tăng nhờ vaccine COVID-19 gồm: Chủ tịch Zhifei Biological products Jiang Rensheng với mức tăng 7,6 tỷ USD trong năm 2021 (tổng tài sản năm 2020 là 24,4 tỷ USD); nhà sáng lập Viện Serum Institute tại Ấn Độ Cyrus Poonawalla có tài sản từ 12,7 tỷ USD lên gần 21 tỷ USD; ông chủ Sinopharm Tse Ping dự kiến kiếm được 7,3 tỷ USD trong năm 2021 trong khi tổng tài sản tính đến năm 2020 là 8,9 tỷ USD; người đồng sáng lập Zhifei Biological products Wu Guanjiang tăng 1,8 tỷ USD, từ mức 5,1 tỷ USD năm 2020 lên 6,9 tỷ USD năm 2021; gia đình tỷ phú Thomas Struengmann với danh mục đầu tư gồm BioNTech của Đức và Mega Pharma của Uruguay tăng tài sản 9,6 tỷ USD (từ 11 tỷ USD năm 2020 lên 19,6 tỷ USD năm 2021); gia đình tỷ phú Andreas Struengmann cũng đầu tư vào Cadila Healthcare- công ty hiện sản xuất các loại thuốc điều trị COVID-19 như Remdesivir của Gilead và vaccine COVID-19 của công ty mang tên ZyCoV-D đang trong quá trình thử nghiệm tăng tài sản từ 5 tỷ USD năm 2020 lên 7,9 tỷ USD năm 2021; Patrick Soon-Shiong của ImmunityBio được Chính phủ Mỹ chọn lựa cho “Chiến dịch thần tốc” nhằm nhanh chóng phát triển vaccine COVID-19 có mức tăng tài sản 6,4 tỷ USD trong năm 2021 (tức từ 7,5 tỷ USD năm 2020 lên 13,9 tỷ USD năm 2021).