Nhà văn Hiền Trang và những giấc mơ hoang đường

1. Vài năm trước, có nhà văn đàn chị hỏi tôi, biết Hiền Trang là bạn nào không? Tôi tự thú, chưa rõ hành – tung – chữ của Trang lắm, ngoài một số bài báo mảng văn hóa – nghệ thuật đã đọc. Thêm chút nữa, Trang thuộc thế hệ 9X đời giữa, từng có cuốn tiểu thuyết đoạt giải trong cuộc thi sáng tác do một thương hiệu sách tư nhân tổ chức. Các tác phẩm vào giải lẫn giải thưởng đó sớm chìm xuồng, vì cuộc thi diễn ra trong bình lặng, tổng kết trao giải kiểu đóng cửa bảo nhau, không tạo được dư ba như kì vọng.

Cho đến khi Cuộc thi Văn học tuổi 20 lần VIII - 2019 công bố kết quả, giải Ba gọi tên Hiền Trang cùng tập truyện “Giấc mơ trên cánh đồng cỏ ướt”, tôi mới chính thức bước vào cánh đồng chữ của Trang, mang theo sự tò mò, xem Trang mơ gì?

Nhà văn Hiền Trang.

Đặc biệt, “Giấc mơ trên cánh đồng cỏ ướt” là tập truyện ngắn duy nhất vào giải, bị bủa vây bởi những truyện dài/ tiểu thuyết. Ở cuộc chiến không cân sức về thể loại này, Hiền Trang cùng tác phẩm của mình đã đứng riêng một góc trời, không lẫn vào bất kì ai. Qua từng truyện ngắn, là ẩn hiện “giấc mơ” về Van Gogh, Pythagoras, Dante, Dostoevsky, Victor Hugo, Tchaikovsky, Mozart, Shakespeare, Neruda, Leonardo da Vinci, Kawabata, Paul McCartney v.v… được giăng kết ngẫu nhiên mà logic trong một thế giới phi thực mà như hiển nhiên do tác giả tạo dựng.

Trang tự tin làm “khoán mười” trên cánh đồng chữ của riêng mình. Mỗi truyện ngắn đều thấp thoáng các cuộc chơi liên văn bản, tự nhiên như thể Trang làm sắp đặt những cuộc chuyện, đối thoại/độc thoại với/về các tác giả - tác phẩm đã lưu vào não bấy lâu. Và dẫu là tác giả trẻ, Hiền Trang cho tôi tin vào tiên đề bấy lâu, viết hay thì ngắn dài không quan trọng, thậm chí những truyện ngắn hay còn quý hơn truyện dài/tiểu thuyết, như trường hợp của Raymond Carver, Alice Munro, gần hơn là Nguyễn Huy Thiệp, Lê Minh Khuê, Nguyễn Ngọc Tư…

2. Tốt nghiệp Đại học Ngoại Thương, ngôi trường không chỉ nổi tiếng với đầu vào thuộc hàng top, đào tạo những chuyên ngành hot, mà còn được biết đến là Venezuela thu nhỏ ở xứ Việt, lò ấp thí sinh cho các cuộc thi người đẹp, Hiền Trang đùa, nói mình không thể thi người đẹp nên đành quay ra… viết văn. Nhưng thực tế, Ngoại Thương còn là nơi phát xuất của nhiều cây viết cứng cựa. Trước Hiền Trang là Phan Việt, Nguyễn Thế Hoàng Linh, Hà Thanh Phúc, Nhật Phi, Dương Hằng…

Nếu như đàn anh, đàn chị Phan Việt, Nhật Phi đi ra từ Giải thưởng Văn học tuổi 20, Nguyễn Thế Hoàng Linh từ Giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội. Xuất hiện là ồn ào tạo sóng. Thì tác phẩm đầu tay của Hiền Trang cũng bước ra từ giải thưởng, nhưng là giải thưởng văn học tư nhân.

Khổ nỗi, giải thưởng văn học tư nhân ở xứ mình trước giờ thường yểu mệnh, luôn đứt gánh giữa đường. Như giải thưởng thơ Lá Trầu (2007), giải thưởng thơ/văn xuôi Bách Việt (2008 - 2010). Đến giải thưởng văn học Đoàn Thị Điểm ra đời năm 2014 cũng đi vào “vết lăn trầm” ấy. Tuy nhiên, đọc lại tiểu thuyết “Bức tranh cô gái khỏa thân và cây vĩ cầm đỏ” của Hiền Trang, một trong ba tác phẩm vào giải, sẽ thấy đây chính là tín hiệu phát đi của cây bút đáng để người đọc đặt niềm tin.

Tin hơn, khi ở tuổi đôi mươi, Trang đã nghĩ suy về chữ đầy khiêm cung mà rất nghề. “Vì muốn ghi nhớ những kí ức, tôi bắt đầu viết. (…) Phàm đã là kí ức, thì đều buồn. Kí ức càng đẹp lại càng buồn. (…) Và viết là để chắp ghép những mảnh vụn vặt của cuộc đời. Để chúng không bị rơi vãi, không bị mai một. Để một ngày nào đó nhìn lại, có thể thấy những năm tháng ấy không phải là huyễn ảo”.

3. Phải thành thật với nhau, số người đọc nhiều trong giới viết lách ở ta là… không nhiều. Viết theo bản năng. Một số thời trẻ có nạp hăng say rồi không đọc nữa, nói nhiều hơn đọc và viết. Một số chỉ đọc sách được tặng. Kết quả có tuổi vẫn viết đầy bản năng. Hết giẫm lên người khác đến giẫm lên chính mình. Nói như Phan An, là quẩn quanh trong tổ.

Hiền Trang thuộc số ít người trẻ biết tự trang bị tri thức nền dày dặn rồi mới bắt đầu viết, không phải kiểu tay không bắt giặc. Kiến văn của Trang hiển lộ qua các bài báo liên quan đến văn chương, âm nhạc, điện ảnh, hội họa trên Tia Sáng, Tuổi Trẻ, Phụ nữ TP.HCM, An ninh thế giới giữa tháng – cuối tháng. Trang luôn có góc nhìn, chủ kiến riêng. Và tự tin, quyết liệt.

Một số tác phẩm của nhà văn Hiền Trang.

Quá trình nạp đạn, sạc pin của Hiền Trang diễn ra tự nhiên, từ bé. “Những đêm mùa đông, bà tôi vẫn đọc cho tôi nghe Nguyễn Du và Nguyễn Khuyến. Bố tôi cũng là người thích sách vở, tủ sách gia đình tôi có vài ngàn cuốn, đủ mọi chủ đề. Đến lượt mình, có những khoảng thời gian, mỗi ngày tôi đọc một cuốn sách 200 trang và xem một phim điện ảnh. Giống như bị nghiện vậy”.

Nếu ai đã đọc “Tuổi trẻ lạc lối và những cuốn sách của tôi”, sẽ cảm được chia sẻ trên của Hiền Trang. Sách dán nhãn tản văn, nhưng không giống bất cứ cuốn tản văn nào. Đối tượng là các tác giả - tác phẩm văn chương. Nhưng cũng không giống bất cứ tập hợp các bài giới thiệu sách thông thường. Đó là những cuộc thám hiểm văn chương phập phồng cảm xúc riêng, theo lối thủ thỉ của Hiền Trang, với “Hoàng tử bé”, “Phố những cửa hiệu u tối”, “Kitchen”, “Người tình”, “Kafka bên bờ biển”, “Hóa thân Vụ án”, “Bắt trẻ đồng xanh”, “Người đẹp ngủ mê”, “Hồi ức về những cô gái điếm buồn của tôi”, “Nhà giả kim”, v.v…

21 tác giả - tác phẩm lừng lững hiện lên, làm nên bầu khí quyển văn chương hạng nặng. Hầu hết những cuốn sách Trang giới thiệu tôi cũng đã đọc. Nhưng “Tuổi trẻ lạc lối và những cuốn sách của tôi” vẫn lôi cuốn, khiến tôi tò mò. Bởi đọc, ngoài việc thêm hiểu tác phẩm là hiểu về chính người cảm nhận tác phẩm, một người trẻ đang đến với văn chương, đắm vào văn chương ra sao.

4. Mới đây, Hiền Trang ra mắt độc giả tập truyện “Dưới mái hiên đêm, những khách lạ”. Vẫn lối văn đẹp thuần khiết; vẫn giọng văn bén nhạy, giàu hàm lượng tri thức.

Hiền Trang làm cuộc triệu hồi Tố Như, Hàm Nghi, Christopher Columbus, Vincent Van Gogh, Chopin, Ernest M. Hemingway,… về gần hơn với hơi thở đương đại, nhưng không nệ chính sử, không sự kiện với không – thời gian quen thuộc. Đó là những cuộc chạm trán trong hư ảo, bằng quyền năng của người sáng tạo. Trang không giải thiêng hay khẳng định bất cứ điều gì. Chỉ là, vì yêu mà đến, với tiền nhân.

Nếu như đằng sau câu chữ là hình bóng tác giả, người quan tâm đến văn chương thường tò mò luận suy, nhận diện theo lối đuổi chữ bắt… hình người viết, thì thế giới chữ Hiền Trang trưng ra hẳn sẽ làm khó nhiều người đọc. Bởi cái thực và không thực. “Cuộc sống của tôi tạo ra những truyện ngắn đó. Truyện nào cũng không có thật, vì tôi thoát li khỏi cuộc sống tẻ nhạt bằng những giấc mơ hoang đường”. Hiền Trang bảo thế.

Thông thường người viết lấp đầy trang văn bằng trải nghiệm sống. Hiền Trang ở thì hiện tại thuộc về số ít, làm đầy trang văn bằng hiểu biết, kiến thức của mình. Kiểu đọc trăm cuốn sách để viết cuốn sách thứ trăm lẻ một. Nhưng chỉ kiến thức sẽ thành người viết báo salon chứ không thành người văn. Nhất thiết phải thêm “những giấc mơ hoang đường”. Đó là cuộc hôn phối đẹp giữa kiến thức và tưởng tượng. Không hiểu sao, tôi đinh ninh Trang có dây mơ rễ má gì đó với Anne tóc đỏ ở đảo Hoàng tử Edward của Montgomery, một cô bé sống với niềm vui… tưởng tượng không giới hạn của mình.

5. Trong một lần phát biểu về những người viết trẻ, nhà phê bình Mai Anh Tuấn nhận định: “Đọc trang viết của họ, trước hết, tôi nhận thấy họ khá am tường một lĩnh vực nghệ thuật nào đó ngoài văn chương. Âm nhạc, điện ảnh hay hội họa, với họ, là những gợi dẫn xúc cảm để không chỉ tạo dựng bối cảnh cho câu chuyện, mà còn để lấy cớ bộc lộ các quan điểm thẩm mĩ theo hướng hiện đại chủ nghĩa của họ. Không nên hồ nghi họ hợm hĩnh khoe chữ mà hãy hình dung họ là những thực thể sinh trưởng trong môi trường đa văn hóa, cho phép họ đến gần với thế giới đa ngôn ngữ bằng nhu cầu xóa mờ các đường biên nghệ thuật”. Theo đó, người đầu tiên trong dàn 9X hiện lên trong tôi là Hiền Trang.

Hiền Trang nhỏ nhẹ mà bén nhạy. Trang nói: “Tôi không biết khóc cho thời cuộc, càng không biết cảm nhận nỗi đau của số phận con người thuộc một thời đại xa lắc xa lơ nào đó, tôi chỉ vật lộn trong máng đời chật hẹp của riêng tôi”.

Nghe qua, ngỡ Trang khiêm tốn nhưng thực ra là sự sòng phẳng, rõ ràng của người sớm ngộ giới – hạn – chữ theo tạng viết của mình. Thật ra, mỗi người viết vật lộn đến nơi đến chốn đời mình, đào sâu mình một cách nghiêm ngắn đều có thể tạo thành tựu không lẫn vào ai. Có cái hay mang tính luận đề, khái quát điều lớn lao. Có cái hay đi vào những điều bé nhỏ, riêng khác. Số đông vẫn thích đao to búa lớn ôm mộng khái quát. Nhưng cả nền văn học Nhật lại đứng sừng sững, bước ra với thế giới bằng những tác giả biết đào sâu vào chính mình, lớn qua những “máng đời chật hẹp” đó thôi.

Được biết, Hiền Trang vẫn đang “chạy” đều với các trang viết của mình, cả sáng tác, dịch thuật và báo chí. Phía trước Trang còn rất dài, hun hút. Tin là với kiến văn ấy, với những gì đã viết, Trang sẽ tiếp tục gặt hái thêm dấu ấn cùng những giấc mơ hoang đường của mình.